یکی از دوستانم اخیرا سوالی را مطرح کرد و تصمیم گرفتم که این متن را برای تحلیل سوال او تهیه کنم.
سوال این است: آیا در یک تیم بازی‌سازی لازم است که یک شخص تمام وقت برای کارهای بازاریابی (Marketing) داشته باشیم؟
برای شروع خوب است که نگاهی به کارهای لازم برای بازاریابی در تیم بازی‌سازی داشته باشیم، بعد از آن می‌توانیم حجم کار را تخمین بزنیم و سپس بررسی کنیم که این نقش چه ارتباطی با نیروی انسانی می‌تواند داشته باشد.
فعالیت‌های بازاریابی لازم در بازی‌سازی
بصورت خیلی ساده می‌توانیم بگوییم که کلیه فعالیت‌هایی که کمک می‌کند تا تیم ما وضعیت بازار را بشناسد و همینطور بازار از وضعیت ما و محصول ما آگاه شود در زیر چتر بازاریابی قرار دارند. در واقع دریافت طلاعات از بیرون تیم بازی‌سازی و همینطور مدیریت انتشار اطلاعات از تیم و محصول ما به بیرون تیم. مثال‌های معمول برای فعالیت‌های بازاریابی معمولا کارهای روابط عمومی (PR) و تبلیغات است ولی موارد دیگری هم وجود دارد که در مورد آن‌ها صحبت می‌کنیم.
به دلیل تفاوت در بازار بازی‌های موبایل نسبت به بازی‌های رایانه‌های شخصی و یا کنسول، فعالیت‌های لازم برای این بسترها نیز متفاوت است. در ادامه به فعالیت‌های مشترک بین بسترهای گوناگون و همینطور فعالیت‌های خاص برای هر بستر اشاره می‌کنیم.
فعالیت‌های بازاریابی عمومی برای تیم بازی‌ساز
۱ – شناخت بازار
مخاطب انواع بازی چه کسی است؟ روش خرید بازی‌های به چه ترتیب است؟ قیمت بازی‌ها چه ارتباطی با ماهیت بازی دارند؟ سبک‌های مورد علاقه مخاطبان چیست؟ روش‌های اطلاع‌رسانی در مورد بازی چیست؟ این پرسش‌ها نمونه‌هایی از مواردی است که در فعالیت شناخت بازار باید به آن‌ها توجه شود و پاسخ‌هایی یافت شود.
فعالیت‌های پیشنهادی برای کمک به شناخت بازار عبارتند از:
- مطالعه فروشگاه‌های آنلاین عرضه بازی مانند اپ استور، گوگل پلی و استیم. بررسی بازی‌های معرفی شده روی این فروشگاه‌ها، قیمت آن‌ها، نظر مخاطبان و لیست‌های ارگانیک از بهترین فعالیت‌هایی است که اگر بصورت مداوم انجام شود حتما به شناخت بازار بازی‌ها کمک مهمی می‌کند.
- مطالعه سایت‌ها و نشریات بازی برای آشنا شدن با نظر کارشناسان صنعت بازی در مورد بازی‌ها و همینطور شناخت عناصر کیفیت بسیار مهم است.
- بررسی ویدیوهای Let’s Play. با مشاهده ویدیوهای افراد کارشناس در مورد بازی می‌توان جمع‌بندی خوبی از نقات قوت و ضعف بازی‌ها داشت.
- تهیه آمارهای رسمی صنعت بازی و مطالعه آن‌ها.
- حضور در کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌های بازی و یا مشاهده ویدیوهای و گزارش‌های آن‌ها.
۲ – حضور مجازی تیم
شاید امروز مهمتر از حضور فیزیکی یک تیم بازی‌ساز، حصور مجازی آن باشد. مرکز حضور مجازی وب‌سایت شرکت است. تهیه وب‌سایت و به‌روز نگه داشتن آن جزو فعالیت‌های بازاریابی است. در کنار وب‌سایت اصلی شرکت کانال‌های رسانه‌های اجتماعی هستند که به‌روز نگه داشتن آن‌ها هم بسیار فعالیت مهمی است. جذب مخاطب برای این کانال‌ها بسیار مهم است و با توجه به پایین بودن سرعت رشد کاربران، فعالیت آهسته ولی پیوسته در رسانه‌های اجتماعی بسیار مهم است.
۳ – حضور مجازی بازی
حضور مجازی بازی هم مانند حضور مجازی تیم از ساخت و نگهداری یک وب‌سایت آغاز می‌شود و شامل فعالیت در کانال‌های رسانه‌های اجتماعی می‌شود. آماده سازی و بروز نگه‌داشتن presskit هم برای هر بازی بسیار مهم است.
۴ – برقراری ارتباط با پلتفرم‌ها
داشتن ارتباط با پلتفرم‌ها مانند استیم، اپ‌استور و یا کنسول‌ها به این موضوع کمک می‌کند که شما بتوانید بازی خود را زودتر به آن‌ها معرفی کنید و در صورت صلاح‌دید، بازی شما را در قسمت برگزیدگان نمایش دهند که امروزه از مهمترین نیازمندی‌ها برای فروش دیجیتال بازی است.
۵ – ارتباط با رسانه‌ها
ارتباط داشتن با رسانه‌ها بصورت کلی به شما این امکان را می‌دهد که در زمان‌های گوناگون پیام‌های بازی خود را برای آن‌ها ارسال کنید تا در صورت امکان مطلبی در مورد بازی شما منتشر کنند. نمونه این پیام‌ها عبارتند از: معرفی اولیه بازی، توضیح جزییات گیم‌پلی بازی، توضیح داستان بازی، اعلام اخبار بازی مانند منتشر شدن آن روی پلتفرم‌های جدید و یا همکاری شما با سایر شرکت‌ها و در نهایت اعلام تاریخ‌های مهم مرتبط با بازی مانند تاریخ عرضه نسخه آزمایشی و یا نسخه اصلی بازی.
۶ – ارتباط با تاثیرگذاران
تاثیرگذاران (influencers) نیز امروزه گاهی به اندازه رسانه‌ها می‌توانند مهم باشند. مدیریت ارتباط با آن‌ها مشابه ارتباط با رسانه‌ها مهم است.
۷ – حضور در مسابقات بازی‌سازی
انواع فستیوال بین‌المللی وجود دارد که شرکت کردن در آن‌ها فرصتی است تا بازی دیده شود.
۸ – محتوای صفحه بازی در فروشگاه
آماده سازی محتوای لازم برای ساخت صفحه بازی در فروشگاه ظرافت بسیاری دارد و حتما لازم است که از تصاویر و ویدیوی صحیح و مطالب دقیق و کافی برای معرفی بازی در صفحه فروشگاه (مانند استیم و یا اپ استور) استفاده شود.
۹ – مصاحبه با رسانه‌ها
برنامه ریزی برای مصاحبه با رسانه‌ها در مورد تیم خود و یا بازی به مشخص شدن جایگاه شما و یا جایگاه بازی شما بسیار کمک می‌کند. (Positioning)
فعالیت‌های بازاریابی برای بازی‌های موبایل
۱ – تبلیغات درون برنامه‌ای
در صورتی‌که بازی شما درآمد به ازای کاربر (LTV) خوبی داشته باشد، جذب کاربر از طریق انجام تبلیغات درون برنامه‌ای از مهمترین فعالیت‌ها برای موفقیت بازی شما می‌تواند باشد. شناخت انواع شبکه تبلیغات درون برنامه‌ای، بهره‌گیری از ابزار attribution و اجرای انواع campaign تبلیغاتی زیر مجموعه جدی از فعالیت‌های بازاریابی شما خواهد بود.
۲ – تحلیل آمار فروش
معمولا اطلاعات زیادی از رفتار کاربر در یک بازی موبایل هم در زمینه تعامل با بازی و هم در زمینه خرید در بازی تولید می‌شود. این موضوع برای بازی‌های رایگان و به‌خصوص بازی‌هایی که طول عمر بیشتری دارند بسیار جدی است. شاید مهمتر از برنامه ریزی برای تبلیغات بازی‌های موبایل، تحلیل انواع داده‌ای باشد که توسط ابزار‌های Analytics ثبت می‌شود.
فعالیت‌های بازاریابی برای بازی‌های PC و کنسول
۱ – حضور در نمایشگاه‌ها
حضور در تعدادی از نمایشگاه‌های مطرح دنیا قبل از انتشار بازی بسیار مهم است. از طرفی مخاطبان زیادی با محصول آشنا می‌شوند و رسانه‌ها نیز فرصتی خواهند داشت تا به‌صورت جدی‌تر بازی شما را بررسی کنند و با شما آشنا شوند. نمونه این نمایشگاه‌ها Gamescom، PAX و E3 است.
۲ – تهیه و انتشار تریلر
ساخت تریلرهای بسیار جذاب برای بازی‌های PC و کنسول بسیار اهمیت دارد و یکی از بخش‌های مهم بازاریابی برای این‌گونه بازی‌ها است. این فعالیت از ایده‌پردازی برای تریلر آغاز می‌شود تا ایجاد هماهنگی با انواع متخصص لازم برای ساخت آن و در نهایت برنامه ریزی و انتشار آن.
۳ – تبلیغات
تبلیغات برای بازی‌های بزرگ‌تر و AAA معمولا صرفه اقتصادی دارد و از انواع روش‌های مرسوم تبلیغات استاندارد می‌توان استفاده کرد. برای بازی‌های مستقل ولی معمولا انجام تبلیغات در حجم کمتر و صرفا به دلیل ایجاد آگاهی در مورد بازی و به‌خصوص در زمان عرضه بازی می‌تواند معنی داشته باشد. استفاده از تبلیغات Youtube یکی از نمونه کارهایی است که می‌توان در نظر داشت.
۴ – وبلاگ توسعه‌دهنده
هرگونه محتوایی در مورد نحوه ساخت بازی می‌تواند در وبلاگ توسعه دهنده نوشته شود و این موضوع کمک می‌کند که مخاطبان اصلی بازی شما همواره درجریان فرآیند تولید باشند و به تدریج هم بر تعداد آن‌ها افزوده شود تا شما به روز عرضه بازی خود نزدیک شوید و مطمین باشید که همه آن‌ها از عرضه بازی شما مطلع خواهند شد.
۵ – مدیریت Live Streaming
یکی از کانال‌های دیگری که شما برای ارتباط با مخاطبان می‌توانید استفاده کنید کانال Live شما مانند Twitch است. ارایه دموهای منظم از بازی در فواصل زمانی مشخص (مثلا دو هفته‌ای و یا یک ماهه) اجازه می‌دهد که طرفداران شما در جریان بازی و فرآیند تولید آن قرار بگیرند.
موارد بالا نمونه‌هایی از فعالیت‌های بازاریابی لازم برای یک تیم بازی ساز است ولی موارد دیگری نیز قابل افزوده شدن به آن‌ها است.
بازگشت به سوال اصلی
طبیعتا جواب به این سوال که آیا فعالیت بازاریابی یک نقش تمام وقت است، کمتر از تمام وقت است و یا چندین نقش تمام وقت است به اندازه پروژه و تیم بستگی دارد. برای بررسی یک حالت خاص می‌توانیم بر اساس موارد بالا تخمینی داشته باشیم.
فرض کنیم که در یک تیم ۷ نفره مشغول ساخت یک بازی PC هستیم. این پروژه ۱۸ ماه طول خواهد کشید. در این صورت تخمین‌های لازم برای فعالیت‌های بازاریابی برای یک هفته به قرار زیر است (با فرض هفته کاری ۵ روزه):
۱ – شناخت بازار: ۳۰ دقیقه در روز – ۲.۵ ساعت در هفته.
۲ – حضور مجازی تیم: ۳۰ دقیقه در روز – ۲.۵ ساعت در هفته.
۳ – حضور مجازی بازی: ۳۰ دقیقه در روز – ۲.۵ ساعت در هفته.
۴ – برقراری ارتباط با پلتفرم‌ها: یک ساعت در هفته (میانگین)
۵ – ارتباط با رسانه‌ها: آماده سازی محتوا و تماس هر دو ماه یک بار، ۵ روز در دو ماه معادل میانگین ۵ ساعت در هفته.
۶ – ارتباط با تاثیرگذاران: با فعالیت شماره ۵ انجام می‌شود.
۷ – حضور در مسابقات بازی سازی: ۵ رویداد، ۳۲ ساعت آماده‌سازی برای هر کدام. میانگین ۲.۲ ساعت در هفته.
۸ – محتوای صفحه بازی در فروشگاه: ۱۰ روز در پروژه. میانگین ۱.۱ ساعت در هفته.
۹ – مصاحبه با رسانه‌ها: ۸ مصاحبه، ۴ ساعت آماده‌سازی برای هر کدام. ۰.۴ ساعت در هفته.
۱۰ – حضور در نمایشگاه: ۵ نمایشگاه. ۵ روز حضور و ۵ روز آمادگی. ۰.۶ ساعت در هفته.
۱۱ – تهیه و انتشار تریلر: ۳ تریلر هر کدام ۷ روز کار. ۲.۳ ساعت در هفته.
۱۲ – تبلیغات: آخر پروژه. ۵ روز. ۰.۵ ساعت در هفته.
۱۳ – وبلاگ توسعه‌دهنده: یک مطلب در هفته. ۲ ساعت در هفته.
۱۴ – مدیریت Live Streaming: یک بار در ماه و ۸ ساعت آماده سازی. ۲ ساعت در هفته.
به همه موارد بالا می‌توانیم عدد ۴ ساعت در هفته را برای هماهنگ شدن با سایر اعضای تیم اضافه کنیم.
مجموع ساعت‌های بالا برای فعالیت بازاریابی برابر با ۲۸.۶ ساعت در هفته می‌شود. با فرض هفته ۴۰ ساعتی این زمان بیشتر از ۷۰٪ تمام وقت خواهد بود. البته یک نکته بسیار مهم این است که ساعت محاسبه شده برابر با ساعت کاری مفید است و اگر میانگین بازده افراد تیم خود را در نظر بگیرید (که امیدوارم از ۲۰ درصد بالاتر باشد!) به نظر می‌رسد که حتی برای یک پروژه کوچک بازی PC با تیم هفت نفره، نقش بازاریابی یک نقش تمام وقت می‌تواند باشد.
بازاریابی اهمیت بسیار بالایی در موفقیت بازی‌های ویدیویی دارد و حتما باید بصورت خیلی جدی به آن بپردازیم.